„Po co prowadzić sondaże powyborcze?
»Nie głosuj, już po wyborach« – mówiło się kiedyś. Rada ta nie dotyczy badań przedwyborczych. Oprócz badań przedwyborczych istnieją także sondaże powyborcze – retrospektywne.
Sondaże powyborcze prowadzi się tak samo jak przedwyborcze. Dostarczają one ważnych nowych informacji. Ustalają już nie zamiary, lecz zachowania wyborcze; pozwalają opisać proces podejmowania decyzji przez wyborcę. Z sondaży wiemy na przykład, że decyzje takie są w Polsce trudne i między innymi dlatego wyborcy je opóźniają. W roku 1993 aż 20% wyborców podjęło je w przeddzień lub nawet w dniu głosowania. Można też badań biografię wyborczą jednostek: ustalać, na kogo ludzie głosowali w poprzednich wyborach, badać siłę tradycji wyborczych oraz zmiany orientacji politycznych w społeczeństwie.
W sondażach powyborczych trzeba liczyć się nie tylko ze zniekształceniami znanymi z badań przedwyborczych (zawyżanie frekwencji, przyłączanie się do zwycięzcy), ale także ze słabością ludzkiej pamięci. Już w 1993 roku 18% respondentów CBOS twierdziło, że nie pamięta, na którą partię głosowało dwa lata przedtem i z pewnością większość z nich mówiła to szczerze. Sondaże powyborcze nie służą bezpośrednio polityce, lecz dostarczają materiału do głębszych analiz naukowych. Szczególnym typem sondaży są tak zwane sondaże po wyjściu (elit polis). Próbę wyborców opuszczających lokale wyborcze ankieterzy pytają, na kogo głosowali i na tej podstawie formułuje się prognozę. Takie badanie przeprowadzono po wszystkich wyborach od 1990 roku. Dzięki nim telewizja mogła ogłaszać przybliżone wyniki głosowania natychmiast po jego zakończeniu (wcześniej nie wolno), w 1993 roku zaś politycy i dziennikarze poznali te wyniki na parę godzin przed zamknięciem lokali wyborczych. Okazały się bardzo trafne.
*
Znakomitym uzupełnieniem sondaży są badania jakościowe i ekologiczne. W pierwszym z nich bada się małe grupy przyszłych wyborców. W toku rozmowy, zwanej zogniskowanym wywiadem grupowym, ankieterzy poznają głębokie przekonani badanych, społeczne wizerunki partii i polityków, testują hasła i materiały wyborcze. W analizach ekologicznych natomiast statystyki wyborcze poszczególnych obszarów (np. okręgów wyborczych) odnosi się do znanych cech tych terenów, na przykład tradycji politycznych czy stopy bezrobocia. Sondaże wyborcze prowadzone przez są ośrodki badania opinii. Dostarczają one mediom i politykom danych do tabeli popularności i wykresów zmian szans kandydatów. Są one aktualne, ale dlatego właśnie szybko się dezaktualizują – tak jak pomiary pogody. Oprócz takich opisowych sondaży istnieją sondaże pogłębione – prowadzą je instytutu akademickie oraz niektóre ośrodki badania opinii. Socjologiczne badania nad wyborami nie obsługują bieżącej praktyki politycznej i nie zaspokajają publicznej ciekawości spraw aktualnych. Mają one cele naukowe: służą do ustalenia głębszych uwarunkowań decyzji oraz budowy teorii zachowań wyborczych.”
Tekst pochodzi z: Wiedza i człowiek – dodatek humanistyczny Wiedzy i życia nr 10 (20)/1995 i jest autorstwa opiekuna naukowego Na Straży Sondaży profesora Antoniego Sułka. Na naszej stronie dostępne są również wcześniejsze części artykułu (http://nastrazysondazy.uw.edu.pl/o-czym-mowia-sondaze-przedwyborcze-cz-1/).