Podstawową techniką realizacji badania na przedsiębiorcach jest badanie face-to-face (wywiady bezpośrednie). W Zamówieniu należy pamiętać by w sposób precyzyjny określić jakiej populacji ma dotyczyć badanie – jest to szczególnie ważne w przypadku instytucji (podmiotów zbiorowych), w których należy pamiętać o określeniu jaki jej przedstawiciel jest uprawniony do wypełnienia ankiety.
Przykładowy zapis:
„Badaną populacją są podmioty gospodarcze należące do sektora małych i średnich przedsiębiorstw (MSP) zatrudniających od 1 do 250 pracowników. Badaniem objęte zostaną przedsiębiorstwa należące do następujących sektorów Polskiej Klasyfikacji Działalności (PKD 2007):
Sekcja C – Przetwórstwo przemysłowe;
Sekcja F – Budownictwo;
Sekcja G – Handel hurtowy i detaliczny; naprawa pojazdów samochodowych, włączając motocykle;
Sekcja H – Transport i gospodarka magazynowa;
Sekcja I – Działalność związana z zakwaterowaniem i usługami gastronomicznymi;
Sekcja J – Informacja i komunikacja;
Sekcja K – Działalność finansowa i ubezpieczeniowa;
Sekcja L – Działalność związana z obsługą rynku nieruchomości;
Sekcja M – Działalność profesjonalna, naukowa i techniczna;
Sekcja N – Działalność w zakresie usług administrowania i działalność wspierająca.
Osobami uprawnionymi do udziału w ankiecie w imieniu przedsiębiorstwa jest właściciel, prezes, główny księgowy lub główny kadrowy.”
W zamówieniu powinny pojawić się dokładnie określone cele badania lub wstępna wersja kwestionariusza. Należy zwrócić uwagę, że kwestionariusz (a więc i cele badania) nie powinien być zbytnio rozbudowany, by nie zniechęcić respondentów do udziału w badaniu. Rekomendujemy by takie badanie nie trwało dłużej niż 30 minut. W przypadku gdy badanie jest prowadzone metodą CAPI (wywiad bezpośredni wspomagany komputerowo), istotne jest przeprowadzenie pilotażu skryptu kwestionariusza by móc przed właściwym badaniem wyeliminować ewentualne błędy.
Przykład zapisu:
„W ciągu 10 dni roboczych od podpisania umowy, Wykonawca jest zobowiązany do przedstawienia pierwszej wersji kwestionariusza, odpowiadającego opisanym w zamówieniu problemom badawczym. Oczekiwany czas trwania kwestionariusza to około 20 min. W ciągu kolejnych 10 dni roboczych odbywać się będą konsultacje kwestionariusza między Zamawiającym, a Wykonawcą. Po zaakceptowaniu przez Zamawiającego ostatecznej wersji kwestionariusza, Wykonawca zobowiązany jest w ciągu 10 dni roboczych przygotować skrypt kwestionariusza (wersję komputerową ankiety), która zostanie zatwierdzona przez Zamawiającego w ciągu 5 dni roboczych. Na podstawie zatwierdzonego przez Zamawiającego skryptu ankiety zostanie w ciągu 15 dni roboczych przeprowadzony pilotaż na 50 przedsiębiorstwach z badanej populacji. Na podstawie przeprowadzonego pilotażu face-to-face Wykonawca jest zobowiązany do przedstawienia tabelarycznego zestawienia odpowiedzi na wszystkie pytania oraz wniosków metodologicznych dotyczących kwestionariusza. Po zaakceptowaniu przez Zamawiającego raportu z pilotażu, Wykonawca będzie mógł przystąpić do realizacji właściwego badania.”
W badaniach prowadzonych face-to-face konieczne jest określenie sposobu doboru próby, który będzie miał zostać zastosowany przez wykonawcę (rekomendowane) lub określenie pozacenowych kryteriów oceny tego elementu (nie rekomendowany, bo nie znamy wariancji warunkowych, a gdybanie o tym po jakiej zmiennej należy powarstwować wydaje się bezzasadne). W przypadku badań face-to-face, gdy dostępny jest operat lub wykonawca przygotuje taki operat, rekomendujemy stosowanie prób losowych. W ich opisie należy wskazać jaka ma być jej liczebność, ze względu na jakie zmienne próba ma być warstwowana, jaka ma być jej alokacja między warstwy oraz z jakiego operatu ma zostać wylosowana. Sposób warstwowania jest uzależniony od informacji zawartych w operacie, ale jeśli zawiera on informacje o zmiennych mogących mieć związek ze zmiennymi, których określenie jest celem badania, to warto ze względu na nie utworzyć warstwy. Alokacja powinna mieć charakter proporcjonalny (jeśli celem badania jest jak najdokładniejsze oszacowanie parametrów w całej populacji) lub równomierny (jeśli celem badania jest jak najdokładniejsze porównanie pewnych warstw w populacji między sobą).
Przykład zapisu:
„Wykonawca dobierze z operatu REGON jednostopniową próbę losową 1000 podmiotów z opisanej populacji. Próba ma charakter warstwowy. Warstwy zostaną utworzone z łącznego rozkładu województw i połączonych sekcji PKD 2007 (Sekcje C & F, Sekcje G & H, Sekcja I, Sekcje J & K & L oraz Sekcje M & N). Alokacja powinna mieć charakter proporcjonalny do liczebności poszczególnych warstw.”
Ewentualnie w przypadku realizacji badania na próbie kwotowej, konieczne jest określenie ze względu na jakie cechy mają one zostać utworzone.
Przykład zapisu:
„Wykonawca dobierze próbę kwotową 1000 podmiotów z opisanej populacji. Kwoty zostaną utworzone z łącznego rozkładu województw i połączonych sekcji PKD 2007 (Sekcje C & F, Sekcje G & H, Sekcja I, Sekcje J & K & L oraz Sekcje M & N).”
W badaniach face-to-face na przedsiębiorstwach, konieczne jest określenie minimalnego poziomu realizacji próby (nie rekomendowane) lub wpisanie poziomu realizacji próby jako pozacenowego kryterium oceny ofert (rekomendowane).
Przykład zapisu:
„Wykonawca jest zobowiązany zrealizować przynajmniej 1200 wywiadów spośród wylosowanych 3000 przedsiębiorstw. W przypadku niepełnej realizacji, Wykonawca otrzyma niższe wynagrodzenie, niż kwota podana w umowie. Niepełna realizacja próby będzie skutkowała następującymi konsekwencjami:
2700-3000 zrealizowanych wywiadów i więcej – 100% wynagrodzenia;
2400-2699 zrealizowanych wywiadów – 90% wynagrodzenia;
2100-2399 zrealizowanych wywiadów – 80% wynagrodzenia;
1800-2099 zrealizowanych wywiadów – 70% wynagrodzenia;
1500-1799 zrealizowanych wywiadów – 60% wynagrodzenia;
1200-1499 zrealizowanych wywiadów – 50% wynagrodzenia;
mniej niż 1200 zrealizowanych wywiadów będzie skutkowało rozwiązaniem umowy.
Wykonawca jest zobowiązany dostarczać Zamawiającemu w odsętępach poniżej 5 dni roboczych dane ze zrealizowanych już ankiet. Wykonawca jest też zobowiązany co 5 dni roboczych podawać liczbę przedsiębiorstw, które odmówiły udziału w badaniu.
Wykonawca jest zobowiązany do podjęcia próby zrealizowania wywiadu w każdym z przedsiębiorstw.”
Ze względu na występujący w badaniach sondażowych problem nieuczciwych ankieterów, warto wynająć zewnętrzną w stosunku do wykonawcy firmę kontrolującą terenową realizację badania. Koszt takiej kontroli jest nie zbyt duży, a może w znaczący sposób podnieść poziom realizacji badania. Warto również rozważyć wpisanie w zamówieniu wymogu posiadania przez Wykonawcę certyfikatu Programu Kontroli Jakości Pracy Ankieterów dla badania PAPI/CAPI. Decydując się na wynajęcie firmy kontrolującej, warto w SIWZ zamieścić zapis dotyczący konsekwencji dla Wykonawcy w przypadku stwierdzenia nieprawidłowości w realizacji badania. Aby umożliwić kontrolę zewnętrznej firmie, konieczne jest przekazanie Zamawiającemu przez Wykonawcę danych firm z którymi podjęto próbę realizacji badania.
Przykład zapisu:
„Wykonawca jest zobowiązany zbierać dane i rejestrować wszystkie podmioty, z którymi podjął próbę kontaktu niezależnie od tego, czy udało się z nimi przeprowadzić wywiady, czy nie. Lista podmiotów powinna mieć następującą konstrukcję: Nazwa podmiotu, Miejscowość, Ulica i nr budynku, Telefon kontaktowy, Adres e-mail*, Gmina, Powiat, Województwo.
Zamawiający zastrzega sobie prawo do wynajęcia zewnętrznej wobec Wykonawcy firmy, która będzie kontrolowała terenową realizację badania. W przypadku stwierdzenia, że wywiad nie został przeprowadzony, ankieter otrzyma zakaz dalszego prowadzenia badania, a wszystkie przeprowadzone przez niego wywiady zostaną uznane za niezrealizowane.”
