Podstawową techniką realizacji sondaży są badania face-to-face (wywiady bezpośrednie). W Zamówieniu należy pamiętać by w sposób precyzyjny określić jakiej populacji ma dotyczyć badanie, tak by wykonawca jednoznacznie potrafił stwierdzić czy dana jednostka należy do populacji, czy nie.
Przykładowy zapis:
„Badaną populacją są obywatele Polski, którzy w dniu badania ukończyli 18 lat”
W zamówieniu powinny pojawić się dokładnie określone cele badania lub wstępna wersja kwestionariusza. W badaniach face-to-face na próbie ogólnopolskiej kwestionariusz badania może być dość rozbudowany w porównaniu do innych badań. Należy jednak pamiętać by nie był on za długi (do godziny) by nie zniechęcał respondentów do udziału w badaniu oraz nie powodował zmęczenia respondentów, mogącego skutkować obniżeniem jakości zebranych danych. W przypadku gdy badanie jest prowadzone metodą CAPI (wywiad bezpośredni wspomagany komputerowo), szczególnie istotne jest przeprowadzenie pilotażu skryptu kwestionariusza by móc przed właściwym badaniem wyeliminować ewentualne błędy. Jednak gdy badanie ma być przeprowadzone metodą PAPI, pilotaż również jest potrzebny.
Przykład zapisu:
„W ciągu 10 dni roboczych od podpisania umowy, Wykonawca jest zobowiązany do przedstawienia pierwszej wersji kwestionariusza, odpowiadającego opisanym w zamówieniu problemom badawczym. Oczekiwany czas trwania kwestionariusza to około 30 min. W ciągu kolejnych 10 dni roboczych odbywać się będą konsultacje kwestionariusza między Zamawiającym, a Wykonawcą. Po zaakceptowaniu przez Zamawiającego ostatecznej wersji kwestionariusza, Wykonawca zobowiązany jest w ciągu 10 dni roboczych przygotować skrypt kwestionariusza (wersję komputerową ankiety), która zostanie zatwierdzona przez Zamawiającego w ciągu 5 dni roboczych. Na podstawie zatwierdzonego przez Zamawiającego skryptu ankiety zostanie w ciągu 15 dni roboczych przeprowadzony pilotaż na 50 respondentach z badanej populacji. Na podstawie przeprowadzonego pilotażu Wykonawca jest zobowiązany do przedstawienia tabelarycznego zestawienia odpowiedzi na wszystkie pytania oraz wniosków metodologicznych dotyczących kwestionariusza. Po zaakceptowaniu przez Zamawiającego raportu z pilotażu, Wykonawca będzie mógł przystąpić do realizacji właściwego badania.”
W badaniach prowadzonych face-to-face konieczne jest określenie sposobu doboru próby, który będzie miał zostać zastosowany przez wykonawcę (rekomendowane) lub określenie pozacenowych kryteriów oceny tego elementu (nie rekomendowany, bo nie znamy wariancji warunkowych, a gdybanie po jakiej zmiennej należy powarstwować próbę żeby zwiększyć dokładność oszacowania nie może być obiektywnym kryterium oceny zamówienia). W przypadku badań face-to-face, gdy dostępny jest operat lub wykonawca przygotuje taki operat, rekomendujemy stosowanie prób losowych. W ich opisie należy wskazać jaka ma być jej liczebność, ze względu na jakie zmienne próba ma być warstwowana, jaka ma być jej alokacja między warstwy oraz z jakiego operatu ma zostać wylosowana. Sposób warstwowania jest uzależniony od informacji zawartych w operacie, ale jeśli zawiera on informacje o zmiennych mogących mieć związek ze zmiennymi, których określenie jest celem badania, to warto ze względu na nie utworzyć warstwy. Alokacja powinna mieć charakter proporcjonalny (jeśli celem badania jest jak najdokładniejsze oszacowanie parametrów w całej populacji) lub równomierny (jeśli celem badania jest jak najdokładniejsze porównanie pewnych warstw w populacji między sobą). Należy też pamiętać, że ze względu na wysokie koszty dojazdu do respondentów, firmy badawcze starają się ograniczać liczbę miejsc do których będą musiały wysłać ankieterów. W związku z tym, stosuje się dwustopniowy dobór respondentów – najpierw losuje się obszar terytorialny, a następnie z tego obszaru losuje się po kilka osób. Pozwala to na ograniczenie kosztów firmom badawczym, gdyż obszar taki jest na tyle mały, że ankieter w czasie jednego wyjazdu ma możliwość przeprowadzenia kilku wywiadów.
Przykład zapisu:
„Przed rozpoczęciem badania zostanie wylosowana z operatu PESEL 2500 osobowa, dwustopniowa próba warstwowa. Na pierwszym stopniu w ramach warstw losowane będą ze zwracaniem miejscowości, z prawdopodobieństwem proporcjonalnym do liczby ich mieszkańców. Warstwy na pierwszym stopniu zostaną wyznaczone ze względu na rozkład dwóch zmiennych – województwa oraz wielkości miejscowości zamieszkania:
– wieś,
– miasto poniżej 20 tys. mieszkańców
– miasto od 20 tys. do 100 tys. mieszkańców
– miasto od 100 tys. do 500 tys. mieszkańców
– miasto powyżej 500 tys. mieszkańców.
Na drugim stopniu w ramach wylosowanych miejscowości w sposób prosty, bez zwracania losowane będą osoby w wieku powyżej 18 lat. Liczbę osób losowaną w ramach miejscowości (wielkość wiązki) wybiera Wykonawca, z tym że nie może być ona większa niż 8.”
Aby zapewnić wysoką jakość wyników, w badaniach face-to-face na próbie losowej konieczne jest określenie minimalnego poziomu realizacji próby (nie rekomendowane) lub uzależnienie od poziomu realizacji próby wynagrodzenia Wykonawcy (rekomendowane).
Przykład zapisu:
„Wykonawca jest zobowiązany zrealizować przynajmniej 1000 wywiadów spośród wylosowanych 2500 obywateli Polski. W przypadku niepełnej realizacji, Wykonawca otrzyma niższe wynagrodzenie, niż kwota podana w umowie. Niepełna realizacja próby będzie skutkowała następującymi konsekwencjami:
1800-2500 zrealizowanych wywiadów i więcej – 100% wynagrodzenia;
1600-1799 zrealizowanych wywiadów – 90% wynagrodzenia;
1400-1599 zrealizowanych wywiadów – 80% wynagrodzenia;
1200-1399 zrealizowanych wywiadów – 70% wynagrodzenia;
1000-1199 zrealizowanych wywiadów – 60% wynagrodzenia;
mniej niż 1000 zrealizowanych wywiadów będzie skutkowało rozwiązaniem umowy.
Wykonawca jest zobowiązany do podjęcia próby zrealizowania wywiadu z każdym z wylosowanych do próby respondentów i dostarczać Zamawiającemu w odstępach poniżej 5 dni roboczych dane ze zrealizowanych już ankiet.”
Ze względu na występujący w badaniach sondażowych problem nieuczciwych ankieterów, warto wynająć zewnętrzną w stosunku do wykonawcy firmę kontrolującą terenową realizację badania. Koszt takiej kontroli jest niezbyt duży, a może w znaczący sposób podnieść jakość realizacji badania. Warto również rozważyć wpisanie w zamówieniu wymogu posiadania przez wykonawcę certyfikatu Programu Kontroli Jakości Pracy Ankieterów dla badania PAPI/CAPI (lub równoważnego). Decydując się na wynajęcie firmy kontrolującej, warto w SIWZ zamieścić zapis dotyczący konsekwencji dla wykonawcy w przypadku stwierdzenia nieprawidłowości w realizacji badania. Aby umożliwić kontrolę zewnętrznej firmie, konieczne jest przekazanie Zamawiającemu przez Wykonawcę danych respondentów z którymi podjęto próbę realizacji badania.
Przykład zapisu:
„Wykonawca jest zobowiązany zbierać dane i rejestrować informacje o wszystkich respondentach, z którymi podjął próbę kontaktu – niezależnie od tego, czy udało się z nimi przeprowadzić wywiady, czy nie. Lista respondentów powinna mieć następującą konstrukcję: Imię i nazwisko, Miejscowość, Ulica i nr budynku, Telefon kontaktowy, Adres e-mail, Gmina, Powiat, Województwo.
Zamawiający zastrzega sobie prawo do wynajęcia zewnętrznej wobec Wykonawcy firmy, która będzie kontrolowała terenową realizację badania. W przypadku stwierdzenia, że wywiad nie został przeprowadzony, ankieter otrzyma zakaz dalszego prowadzenia badania, a wszystkie przeprowadzone przez niego wywiady zostaną uznane za niezrealizowane.”
W typowych badaniach sondażowych realizowanych face-to-face nie jest konieczne wymaganie od wykonawcy przeprowadzenia szkolenia dla ankieterów. Warto natomiast zobowiązać wykonawcę do przygotowania krótkiej notatki dotyczącej badania, z którą powinni się zapoznać wszyscy ankieterzy biorący udział w badaniu.
Przykład zapisu:
„Wykonawca zobowiązany jest przygotować instrukcję dla ankieterów, która będzie zawierała informacje o Zamawiającym, problemie badawczym, badanej populacji oraz technice i możliwych trudnościach związanych z realizacją badania. Instrukcja nie powinna być dłuższa niż 2 strony maszynopisu.”
