Alternatywą dla realizacji sondaży techniką face-to-face (wywiady bezpośrednie) mogą być badanie CATI (wywiady telefoniczne). Zdecydowanie się na telefoniczną realizację badania może obniżyć jego koszty. Trzeba jednak pamiętać, że badania takie mają swoje ograniczenia – brak możliwości prezentacji materiałów, czy krótszy czas trwania wywiadu. Podobnie jednak jak w badaniu PAPI/CAPI, w Zamówieniu należy pamiętać by w sposób precyzyjny określić jakiej populacji ma dotyczyć badanie, tak by wykonawca jednoznacznie potrafił stwierdzić czy dana jednostka należy do populacji, czy nie.
Przykładowy zapis:
„Badaną populacją są kobiety zameldowane w Polsce, które w dniu badania ukończyły 45 rok życia”
W zamówieniu powinny pojawić się dokładnie określone cele badania lub wstępna wersja kwestionariusza. W badaniach telefonicznych należy pamiętać by kwestionariusz nie był za długi (do 20 min) by nie zniechęcał respondentów do udziału w badaniu oraz nie powodował zmęczenia respondentów, mogącego skutkować obniżeniem jakości zebranych danych. W przypadku gdy badanie jest prowadzone metodą CATI, istotne jest przeprowadzenie pilotażu skryptu kwestionariusza by móc przed właściwym badaniem wyeliminować ewentualne błędy.
Przykład zapisu:
„W ciągu 10 dni roboczych od podpisania umowy, Wykonawca jest zobowiązany do przedstawienia pierwszej wersji kwestionariusza, odpowiadającego opisanym w zamówieniu problemom badawczym. Oczekiwany czas trwania kwestionariusza to około 20 min. W ciągu kolejnych 10 dni roboczych odbywać się będą konsultacje kwestionariusza między Zamawiającym, a Wykonawcą. Po zaakceptowaniu przez Zamawiającego ostatecznej wersji kwestionariusza, Wykonawca zobowiązany jest w ciągu 10 dni roboczych przygotować skrypt kwestionariusza (wersję komputerową ankiety), która zostanie zatwierdzona przez Zamawiającego w ciągu 5 dni roboczych. Na podstawie zatwierdzonego przez Zamawiającego skryptu ankiety zostanie w ciągu 15 dni roboczych przeprowadzony pilotaż na 50 respondentkach z badanej populacji. Na podstawie przeprowadzonego pilotażu Wykonawca jest zobowiązany do przedstawienia tabelarycznego zestawienia odpowiedzi na wszystkie pytania oraz wniosków metodologicznych dotyczących kwestionariusza. Po zaakceptowaniu przez Zamawiającego raportu z pilotażu, Wykonawca będzie mógł przystąpić do realizacji właściwego badania.”
W badaniach prowadzonych telefonicznie konieczne jest określenie sposobu doboru próby, który będzie miał zostać zastosowany przez wykonawcę (rekomendowane) lub określenie pozacenowych kryteriów oceny tego elementu (nie rekomendowany, bo nie znamy wariancji warunkowych, a gdybanie po jakiej zmiennej należy powarstwować próbę żeby zwiększyć dokładność oszacowania nie może być obiektywnym kryterium oceny zamówienia). W przypadku badań CATI stosuje się dobór losowo-kwotowy. Należy w nim wskazać jaka ma być liczebność próby, ze względu na jakie zmienne próba ma być warstwowana oraz jaka ma być jej alokacja między warstwy. Sposób warstwowania powinien zostać wyznaczony ze względu na cechy mogące mieć związek ze zmiennymi, których określenie jest celem badania. Alokacja powinna mieć charakter proporcjonalny (jeśli celem badania jest jak najdokładniejsze oszacowanie parametrów w całej populacji) lub równomierny (jeśli celem badania jest jak najdokładniejsze porównanie pewnych warstw w populacji między sobą). W przypadku badań telefonicznych istotne jest określenie „operatu” doboru próby. W praktyce polega to na określeniu z ile wywiadów ma zostać zrealizowanych przez telefony stacjonarne, a ile przez telefony komórkowe. Nie ma jednoznacznych wskazówek jaki odsetek w próbie powinny stanowić telefony stacjonarne, a jaki komórkowe. Zwykle instytuty badawcze stosują podział 50/50, choć w ostatnim czasie niektóre firmy decydują się na zwiększanie odsetka telefonów komórkowych kosztem telefonów stacjonarnych.
Przykład zapisu:
„Badanie zostanie przeprowadzone techniką Random Digit Dialing na 500 osobowej próbie kobiet w wieku powyżej 45 lat zameldowanych w Polsce. Kwoty zostaną wyznaczone zgodnie z rozkładami GUS ze względu na poziom wykształcenia (podstawowe, średnie, wyższe) oraz łączny rozkład dwóch zmiennych – województwa oraz wielkości miejscowości zamieszkania:
– wieś,
– miasto poniżej 20 tys. mieszkańców
– miasto od 20 tys. do 100 tys. mieszkańców
– miasto od 100 tys. do 500 tys. mieszkańców
– miasto powyżej 500 tys. mieszkańców.”
Aby zapewnić wysoką jakość wyników w badaniach telefonicznych na próbie losowo-kwotowej ważne jest osiągnięcie odpowiednio wysokiego poziomu realizacji próby. Niestety określenie poziomu realizacji próby w badaniu Random Digit Dialing na subpopulacji (a nie ogóle osób posiadających telefony) jest trudne, gdyż nie wiadomo czy numer na który się nie dodzwoniono powinien znaleźć się w próbie, czy nie. W związku z tym, w zamówieniu należy wpisać inne wymagania zapewniające podwyższenie poziomu realizacji badania. Jednym z takich sposobów jest wpisanie w zamówieniu wymogu przynajmniej trzykrotnej próby kontaktu z wylosowanym numerem w różnych godzinach i dniach.
Przykład zapisu:
„Wykonawca w przypadku braku odpowiedzi po próbie skontaktowania się z wylosowanym numerem telefonu podejmie przynajmniej trzykrotnie próbę skontaktowania się z nim. Jedna próba musi się odbyć w godzinach 9-16 od poniedziałku do piątku, druga w godzinach 18-20 od poniedziałku do piątku, a trzecia w weekend.
Wykonawca jest zobowiązany dostarczać Zamawiającemu w odstępach poniżej 5 dni roboczych dane ze zrealizowanych już ankiet w formie zbioru danych.”
Aby zapewnić kontrolę realizacji badania, warto zapisać w zamówieniu obowiązek nagrywania wszystkich wywiadów oraz udostępnienia Zamawiającemu do 5% wybranych przez niego nagrań wywiadów.
Przykład zapisu:
„Wykonawca jest zobowiązany zbierać dane o wszystkich respondentach, z którymi podjął próbę kontaktu – niezależnie od tego, czy udało się z nimi przeprowadzić wywiady, czy nie. Lista respondentów powinna mieć następującą konstrukcję: Imię i nazwisko, Telefon kontaktowy, Miejscowość.
Wykonawca jest zobowiązany rejestrować wszystkie przeprowadzone wywiady i potrafić przypisać je do odpowiednich rekordów w zbiorze danych. Zamawiający w terminie 14 dni od przekazania mu pełnego zbioru danych jest upoważniony do odsłuchania 5% wybranych przez siebie wywiadów. W przypadku zidentyfikowania rozbieżności między nagraniem, a przekazanymi danymi Zamawiający ma prawo naliczyć kary umowne w wysokości:
10% – 4-5 błędne rekordy
20% – 6-7 błędnych rekordów
30% – 8-9 błędnych rekordów
40% – 10-11 błędnych rekordów
50% – 12-15 błędnych rekordów
W przypadku zidentyfikowaniu błędów w ponad 15 wybranych rekordach, Zamawiający ma prawo odstąpić od wynagrodzenia dla Wykonawcy.”
